Nachtzweten: oorzaken, symptomen en behandeling

Zwetend wakker worden door een te warm dekbed, pittig diner of iets te veel alcohol. Al deze dingen kunnen de oorzaak zijn van nachtzweten. Als het nachtzweet echter 's nachts gedurende een langere periode optreden, spreken we van nachtelijke hyperhidrose. De redenen daarvoor kunnen uiteenlopend zijn. We laten je zien wat je kan doen en wat de oorzaken kunnen zijn.

Wat is nachtzweten?

Zweten is een natuurlijk proces. Zo geleid het lichaam overtollige warmte van binnen naar buiten en zorgt zo voor het noodzakelijke evenwicht van de temperatuur. Dit regulerende systeem is onder andere belangrijk bij lichamelijke activiteit, warm weer of koorts. We zweten ook tijdens de slaap, maar merken het niet meteen. Door bepaalde omstandigheden geeft het lichaam echter meer warmte af. Bijvoorbeeld als de slaapkamer erg warm is, als er te veel alcohol is gedronken of als het diner bijzonder pittig was. Maar ook medicijnen die de stofwisseling stimuleren, ziektes of stress kunnen veroorzaken dat je zwetend wakker wordt.

Er zijn ongeveer twee miljoen zweetklieren verdeeld over je hele huid. Als er warmte vrijgemaakt moet worden, scheiden de klieren vloeistof af. Dit verdampt aan het oppervlak van de huid. Dit onttrekt warmte aan de bloedvaten in de huid. Zweet bestaat niet alleen uit water, maar ook uit zouten en verschillende mineralen zoals calcium en magnesium. Zweet bevat ook stoffen die het afweersysteem van het lichaam dienen. Bacteriën en schimmels kunnen zo op de huid worden afgestoten. Sommige gifstoffen worden op deze manier ook onschadelijk gemaakt.

Wat is nachtzweten vanuit een medisch oogpunt?

Vanuit medisch oogpunt spreken we van nachtzweten als het zweten 's nachts gedurende langere tijd optreedt. Dit kan soms zo sterk zijn dat pyjama's en beddengoed doorweekt zijn. De getroffenen worden soms wakker en moeten zich omkleden of zelfs een douche nemen. Het hevige zweten wordt niet veroorzaakt door een te hoge kamertemperatuur of een te warm dekbed. Mensen die last hebben van nachtzweten zijn de volgende dag meestal moe en slaperig. Overmatig zweten komt meestal niet overdag voor. Nachtzweten is dus niet hetzelfde als andere stoornissen in de zweetproductie die onafhankelijk van bepaalde tijden optreden (hyperhidrosis). Nachtelijk zweten wordt ook wel nachtelijke hyperhidrosis genoemd.

Oorzaken van zwetend wakker worden

Nachtzweten wordt vaak veroorzaakt door stressvolle levenssituaties of ongunstige slaapomstandigheden. Maar ook hormonale schommelingen of ernstige ziekten kunnen leiden tot nachtelijk zweten.

Dit zijn de meest voorkomende oorzaken van nachtzweten:

• Ongeschikte slaapomstandigheden zoals: een te hoge kamertemperatuur, een te warm dekbed, een te hoge luchtvochtigheid
• Het drinken van alcohol, inname van nicotine, cafeïne en gekruid voedsel.
• Bepaalde geneesmiddelen
• Besmettelijke ziekten
• Hormonale veranderingen en stofwisselingsstoornissen
• Auto-immuunziekten
• Kanker
• Psychologische stress en ziekten
• Neurologische ziekten

Van welke medicijnen word je zwetend wakker:

Soms wordt nachtzweten uitgelokt door bepaalde medicijnen. Dit zijn dan medicijnen die het autonome zenuwstelsel beïnvloeden. Zowel het sympathische als het parasympathische deel. Het ongewenste zweten treedt soms pas op bij het begin van de medicatie, in andere gevallen kan het beginnen als de medicijnen niet volgens voorschrift en langdurig worden ingenomen. Na overleg met de arts kan deze een ander, gelijkwaardig medicijn voorschrijven. Medicijnen die bij sommige mensen nachtzweten kunnen veroorzaken zijn onder andere:

• Antidepressiva
• Atypische neuroleptica
• Antipyretica zoals paracetamol of acetylsalicylzuur
• Medicijnen die de bloedsuiker verlagen
• Medicijnen voor astma en bronchitis
• Oogdruppels voor glaucoom
• Hormoonblokkerende medicijnen, bijvoorbeeld voor de behandeling van borstkanker of prostaatkanker
• Hormoonpreparaten voor endometriose

Zwetend wakker worden door psychische of neurologische aandoeningen:

Omdat de zweetproductie geregeld wordt door het autonome zenuwstelsel, hebben psychologische processen er ook invloed op. Zo komen er 's nachts nog meer stresshormonen vrij als de problemen van de dag niet losgelaten kunnen worden. Het is ook mogelijk dat slaapstoornissen of zenuwziekten leiden tot nachtelijk zweten. Onder andere deze diagnoses gaan vaak gepaard met nachtelijk zweten:

• Burnout syndroom
• Angststoornissen
• Slaapstoornissen
• Neurologische ziekten zoals de ziekte van Parkinson of dwarslaesie

Infecties die nachtzweten veroorzaken:

Het immuunsysteem reageert op infecties door stoffen af te geven die de lichaamstemperatuur doen stijgen. Door deze opwarming worden bepaalde afweermechanismen geactiveerd en gaan acute infecties 's nachts gepaard met hevig zweten. Sommige chronische ziekten die het afweersysteem permanent op de proef stellen, kunnen leiden tot een voortdurend verhoogde lichaamstemperatuur. Infecties die leiden tot nachtelijk zweten zijn onder andere:

• Influenza (virale griep)
• Endocarditis (ontsteking van de hartwand)
• Tuberculose (TBC)
• Ziekte van Lyme
• De ziekte van Pfeiffer

Auto-immuunziekten die nachtelijk zweten uitlokken:

Normaal gesproken bestrijdt ons immuunsysteem vreemde indringers of stoffen. Bij auto-immuunziekten werkt dit systeem soms niet en valt het lichaam zijn eigen cellen aan. Bij sommige ziekten leidt deze overreactie van het immuunsysteem onder andere tot een algemeen gevoel van ziekte, gecombineerd met nachtelijk zweten.

Auto-immuunziekten die vaak gepaard gaan met nachtelijk zweten zijn onder andere:

• Reuma
• Ziekte van Wegener
• Arteritis
• Spierreuma
• De ziekte van Pfeiffer

Zwetend wakker worden door hormonale schommelingen of stofwisselingsproblemen:

Zowel hormonen als de stofwisseling beïnvloeden de warmteregeling van het lichaam. Bij een stoornis in één gebied kan de zweetproductie gestimuleerd worden, zodat je ook 's nachts, dus in rust, zweet. Deze aandoeningen en medische condities die vaak gepaard gaan met nachtelijk zweten zijn onder andere:

• Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)
• Diabetes 
• Menopauze

Wanneer naar de dokter met nachtzweten?

Als we slapen is het meestal heel normaal om een beetje te zweten. Dit is de manier van het lichaam om de temperatuur te regelen. Bovendien kan je het jezelf heel erg prettig maken met een warmteregulerend dekbed. Als nachtzweten echter regelmatig over een langere periode voorkomt of als de symptomen zeer ernstig zijn, moet je een arts raadplegen. Dit geldt vooral als er ook andere klachten zijn.

De diagnose bij nachtelijk zweten

In een consult met een arts krijgt deze een grondig beeld van de voorgeschiedenis en de acute symptomen. De arts zal ook vragen stellen over je huidige levenssituatie. Er kunnen vele redenen zijn voor nachtelijk zweten.

Een veel voorkomende reden is regelmatig alcoholgebruik, maar ook stress en ziekten als hartfalen, HIV-infectie (AIDS) of tumoren kunnen nachtelijk zweten uitlokken. Het is ook belangrijk dat artsen weten of en welke medicijnen worden gebruikt, want sommige medicijnen lokken ook nachtelijk zweten uit.

Behandeling van nachtzweten

Nachtzweten verdwijnt als de onderliggende ziekte met succes is behandeld. Als bijvoorbeeld een infectie de oorzaak was van het toegenomen nachtzweten, zal het symptoom verdwijnen zodra de ziekte voorbij is. Mocht het zweten door medicijnen worden veroorzaakt, kan de arts zo nodig de dosis aanpassen of een ander medicijn kiezen. Als stress de oorzaak is van nachtzweten, kan het beoefenen van ontspanningstechnieken veel mensen helpen. Psychotherapeutische ondersteuning kan ook helpen bij ernstige psychische problemen. Vaak wordt nachtzweten gewoon veroorzaakt door een ongezonde levensstijl. In dat geval is het zinvol het dieet te veranderen, alcohol en nicotine te vermijden en sportactiviteiten in de dagelijkse routine op te nemen.

Nachtzweten tijdens de menopauze

Veel vrouwen hebben tijdens de menopauze last van opvliegers en zweten. Symptomen als zweten en warmtegevoel treden ook vaak op tijdens de slaap. Deze symptomen treden echter niet bij elke vrouw op. De intensiteit van deze symptomen verschilt sterk van persoon tot persoon. Tijdens deze periode, die gekenmerkt wordt door hormonale schommelingen, worden vrouwelijke geslachtshormonen als progesteron en oestrogeen slechts in kleine hoeveelheden of helemaal niet geproduceerd. Als de oestrogeenspiegel daalt, nemen stresshormonen zoals adrenaline toe. Dit leidt vaak tot een verhoogde zweetproductie gedurende de nacht. Als de symptomen bijzonder ernstig zijn, moet je met je arts bespreken welke mogelijkheden er zijn om de symptomen te verlichten. Zijn de klachten mild, probeer dan eens een wasbaar dekbed, aangeraden door onze experts op gebied van nachtzweet.

Veelgestelde vragen over nachtzweten

Hoe lang duurt nachtzweten?

Er zijn veel mogelijke triggers voor nachtzweten. Het kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door een lichamelijke ziekte, zoals een infectie of een auto-immuunziekte. Maar ook hormonale oorzaken of bijwerkingen van medicijnen kunnen leiden tot nachtelijk zweten en de rustgevende slaap verstoren. Zodra de onderliggende ziekte of aandoening niet meer aanwezig is, stopt het zweten meestal. Als nachtzweten slechts af en toe voorkomt, kan te pittig eten of te veel alcohol soms de oorzaak zijn. Dit eten moet vermeden worden als je hier last van hebt.

Wat helpt tegen nachtelijk zweten?

Nachtzweten kan een symptoom zijn van een ziekte of onschuldige oorzaken hebben. Als je bijvoorbeeld een griepje hebt, zal het nachtzweten ophouden als de ziekte afneemt. Als iemand medicijnen gebruikt die hevig zweten veroorzaken, kan de arts zo nodig de dosering veranderen of een ander medicijn voorschrijven. Nachtzweten tijdens de menopauze kan verlicht worden door tijdelijk hormonen in te nemen. Ook homeopathische middelen of acupunctuur kunnen veel mensen met overmatig zweten helpen. Je kunt hierover het beste je arts of homeopaat raadplegen. Als iemand last heeft van nachtzweten door stress, kunnen regelmatige ontspanningsoefeningen helpen. Met milde klachten kan je ook kiezen voor een ander soort dekbed met meer warmteregulering.

Waarom zweet je 's nachts als je gestrest bent?

Stress en zorgen in het dagelijks leven kunnen je van je slaap beroven. Bovendien veroorzaakt een verhoogde afgifte van stresshormonen tijdens de slaap vaak ook overmatig zweten. De productie van zweet wordt geregeld door het autonome zenuwstelsel. Het sympathische zenuwstelsel is verantwoordelijk voor de regulering van veel onwillekeurige lichaamsfuncties. Deze omvatten de toevoer van adrenaline en noradrenaline, de versnelling van de hartslag en de vernauwing van de bloedvaten. Dit leidt weer tot een verwijding van de bloedvaten in de huid en is de reden waarom bij stress of angst het zweet uitbreekt, zelfs tijdens de slaap. Als je door stress last hebt van nachtzweten en niet kunt slapen, kun je het beste ontspanningstechnieken leren en die regelmatig beoefenen.

Waarom heb je nachtzweten als je griep hebt?

Door de zweetproductie te verhogen verdrijft het lichaam overtollige warmte naar buiten. Als je ziek bent en koorts krijgt, stijgt je lichaamstemperatuur mee. Dit is een reactie van ons immuunsysteem op de infectie. Tot een bepaalde temperatuur is koorts een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem. Door vervolgens te zweten, ook 's nachts, kan het lichaam zich ontdoen van de koorts warmte. Dit wijst vaak al op een eerste verbetering van de ziekte.

Wat kan je zelf doen tegen nachtzweten?

Als een ernstige ziekte niet de oorzaak is van het nachtzweten, kan je deze tips gebruiken om weer heerlijk te slapen:

• Drink 's avonds weinig of geen alcohol.
• Vermijd cafeïnehoudende dranken.
• Niet roken.
• Beweeg regelmatig en veel.
• Als je overgewicht hebt, verminder dan je lichaamsgewicht.
• Draag geen strakke slaapkleding. Het is beter lichte kleding van natuurlijke materialen te dragen.
• Houd de slaapkamer niet op een hoge temperatuur. 18 graden wordt aanbevolen.
• Kies een dekbed met warmteregulering en een luchtige stof.
• Ontspan je voordat je naar bed gaat. Rustige muziek, een warm bad of ontspanningstechnieken helpen.
• Drink 's avonds saliethee. Het kan nachtelijke hyperhidrosis (nachtelijk zweten) voorkomen.

Bronnen:
Quest.nl: 10 dingen over zweten
Isala Ziekenhuis: Hyperhidrosis
Nederlands Huisartsen Genootschap
Leerboek interne geneeskunde, Auteur: Joost van der Meer - Uitgave: 2017